Miasteczko

Wychowałam się w miasteczku jakich wiele. Rynek, kilka odchodzących od niego uliczek, kościół, targ. Tu toczy się życie. Ale wystarczy odejść kilka kroków w bok, by znaleźć się w przestrzeni emanującej inną energią. Przestrzeni niepokojącej i pociągającej zarazem. Zaniedbane domy. Łuszcząca się farba. Zarośnięte ogrody. Bezruch i pustka.

To jest to, co widzę. A na co patrzę?

Ulica mojego dzieciństwa była jedną z ulic getta. Stłoczono w nim w czasie wojny około dziewięciu tysięcy Żydów. Część z nich zginęła na miejscu, większość wywieziono do obozu zagłady w Treblince. W „moim” miasteczku ludność żydowska przed wojną stanowiła sześćdziesiąt procent społeczności. Niby to już historia: wojna, Polacy, Żydzi, Niemcy, Zagłada. Nienawiść, obojętność, czasem bohaterstwo. Przejęcie mienia, wstyd i na końcu milczenie. Pamięć/niepamięć.

Na starym żydowskim domu znajduję zatarty napis: „przestrzeń daje nam znaki, mówi do nas prostymi (…), nie dosłownie (…), dajmy jej to, czego chce”. Nie da się przestrzeni zmienić w muzeum, ale tylko ona pozostaje widocznym śladem po nieobecnych sąsiadach.

Ten cykl przedstawia pożydowską przestrzeń w polskich miasteczkach. Jest próbą jej odczytania. Pokazuje to, co namacalne i powtarzalne w polskim krajobrazie. Usiłuje też oddać to, co unosi się w powietrzu.

Wszystkie zdjęcia zostały wykonane w 2018 – 2020 roku na obszarze dawnych gett w polskich miasteczkach na terenie Generalnego Gubernatorstwa, obejmującego dzisiejsze województwa: mazowieckie, świętokrzyskie, lubelskie, małopolskie i podlaskie. W trakcie akcji „Reinhardt”, trwającej na tych terenach i w Okręgu Białostockim od połowy marca 1942 do października 1943 roku, zamordowano blisko dwa miliony Żydów, którzy zginęli w czasie rozstrzeliwań, pacyfikacji, deportacji oraz w komorach gazowych obozów zagłady.

Za mną 62 podróże, przede mną jeszcze kilkaset.

Projekt był prezentowany podczas sekcji ShowOFF Miesiąca Fotografii w Krakowie w 2020 r. oraz w Galerii Miejskiej „Ratusz” w Zamościu (marzec 2020)

Kuratorka: Joanna Kinowska

Posłuchaj o projekcie w audycji Igi Niewiadomskiej „Głębia ostrości” Polskie Radio 24.